Vormingplus Waas-en-Dender gluurt bij de buren

Op welke manier kunnen de commons in Nederland je inspireren? In 2016 en 2017 gluurt Vormingplus Waas-en-Dender bij haar buren. Educatief medewerker Stefaan fietst door de 12 Nederlandse provincies om 12 interessante burgerschapspraktijkten te bezoeken, in kaart te brengen en naar Vlaanderen te vertalen.

Lokale munt zet oude en nieuwe Helmonders in hun kracht

Ik stap als enige uit in het station van Achel. De weg slingert verder langs Budel, Maarheeze en Someren. Na 45 kilometer fietsen langs groen omzoomde en schaduwrijke fietspaden meld ik me stipt om elf uur aan op de Kanaaldijk Noord-Oost 82 in Helmond op een verre steenworp van Eindhoven. Mijn eerste halte op deze driedaagse. Ik sms naar een paar geliefden dat ik er ongelofelijk veel zin in heb.

Het bezoek aan LETS Helmond is het meest intense tot nu toe van deze ‘Gluren bij de buren’. Het bezoek aan deze brede werking voelt als een oud lief in de armen sluiten, als een verliefdheid die nooit overgaat. Het is van 2008 geleden dat ik Mien, de bevlogen coördinatrice, mocht kussen. Ze vormde jarenlang een fascinerende tandem met Solveg die verleden jaar plots is overleden. Maar zijn geest is springlevend.

Nadat Mien de ‘Ruilwinkel Helmond’ in tien minuten heeft geschetst, mag ik aansluiten bij de ‘allochtone werkgroep’. En vergeet de droge naam, de realiteit is veel mooier dan dat. Ik ontmoet Dorothy van Aruba en Lidia uit Marokko, de twee vrijwilligsters die deze vrouwengroep begeleiden. Ze troosten een vrouw uit Vietnam die net haar man heeft verloren. Ik leer ook de andere vrouwen kennen, ze komen uit Indonesië, Somalië, Irak, Afghanistan, Sierra Leone, Eritrea en Marokko. Ze komen elke week samen. Ze oefenen de Nederlandse taal, vinden steun bij elkaar en – het meest belangrijk – ze doorbreken hun sociaal isolement.

Het LETS-idee is in alle facetten van de werking doorgetrokken. Wie koekjes bakt, het onthaal verzorgt, fietsen repareert, de kassa organiseert, ritsen in broeken naait, … kan punten verdienen. Punten zijn de pluimen van LETS Durme of de beverkes van LETS Beveren. Mien koppelt me aan een vrouw uit Armenië die in een apart lokaal kledij herstelt en vervolgens aan Fouad, Said en Mohamed die in het fietsatelier kettingen smeren en banden herstellen. Met Abdel heb ik een lang gesprek over de Spaanse enclave Melila nabij Marokko, ik vertel hem over mijn fietsreis en mijn liefde voor de schrijver Tahar Ben Jelloun.

De grootste klik heb ik met Pius Sirken die zichzelf Molukker noemt en verantwoordelijk is voor de Stichting Leergeld. Hij gaat op huisbezoek – jawel, als vrijwilliger – bij gezinnen waar de armoede zo nijpend is dat de sportclub of de muziekles onbetaalbaar is. “Ik kom zowel in de chique wijken als in de veel te krappe flatjes“, vertelt hij. Ondertussen bestaan er in Nederland zo’n tachtig afdelingen van Stichting Leergeld. De bagage van Pius is indrukwekkend: hij is geboren in een gezin van veertien kinderen met een strenge vader, hij werkte als jongerenwerker met verslaafde jongeren en heeft een scherpe mening over het kolonialisme op Ambon (een eiland in de Indonesische eilandengroep de Molukken). Hij raast boeiend door over de graaicultuur in het lokale welzijnsland in Nederland. Veel welzijnsgeld is van het centrale naar het gemeentelijke niveau gegaan.

Van graaien kan je de Ruilwinkel in de verste verte niet betichten. Mien is de enige betaalde kracht, en dat voor 28 uur. Ze is voortdurend mensen aan het matchen, of zo vat ik toch de essentie van haar job samen. En dat doet ze meesterlijk. Vind je empowerment een duur woord? Hier zie je het voortdurend met je eigen ogen gebeuren. En naast de Proud Single Moms, de Young Shop, het Platform Armoede (waarvan Mien en Solveg de pioniers zijn), is LETS Helmond ook een ruilwinkel vergelijkbaar zoals in Tilburg. Je kan kledij, boeken of huisraad laten punten. Met datgene dat verkocht werd, kan je zelf shoppen of diensten vragen.

Zo’n 3.000 mensen maken deel uit van dit netwerk. Niet allemaal even actief, maar van zodra de Ruilwinkel opent, heerst er een dynamische drukte van jewelste. Binnenkort moet de werking voor de vijfde keer in haar prille bestaan verhuizen, het lijkt wel stank voor dank, maar Mien en haar team zijn geen kniezers en kijken enthousiast vooruit. LETS Helmond is een fascinerende integratie- en emancipatiemachine. Hier worden bergen verzet, en dat met slechts een halftijdse betaalde kracht. Mensen die berooid zijn achtergebleven, de pedalen zijn kwijtgeraakt, zware oorlogstrauma’s moeten verwerken, klauteren hier dikwijls uit de put. Vijftig vrijwilligers zijn verbonden aan de Ruilwinkel, velen onder hen hebben zelf zwarte sneeuw gezien of vechten nog elke dag tegen oplopende schulden, familiale problemen of sociaal-economische uitsluiting. Ik ben ontroerd en heb nog nooit zo veel positieve kracht in zo’n gekleurde setting op slechts elke vierkante meters bij elkaar gezien.

Nadien neemt Mien me mee naar de Voedselbank, waar ik een al even indrukwekkende collega van haar ontmoet. Beide werkingen schakelen vlot over van de ene naar de andere. Veel mensen in Helmond, oud- en nieuwkomers, beleven harde tijden. Tegelijkertijd getuigen ze van een enorme veerkracht en zoeken ze verbindingen om hun leven terug in handen te nemen. De vele personen met wie ik babbel – Bianca, Fatima, Ahmed – zijn ontzettend openhartig, ze vertrouwen me hun diepe angsten en dromen toe.

“Het is 35 graden, moet jij geen pet opzetten”, vraagt Mien als we afscheid nemen. Ze voelt voor mij als een moeder, ik neem een zwarte disco pet in ontvangst. Een blog is mijn bescheiden cadeau voor al die inspiratie.