Het nieuwe leren 4 – software en platformen

In onze geconnecteerde samenleving leren mensen steeds vaker op een informele, gepersonaliseerde manier. Ze richten als het ware hun eigen, persoonlijke leernetwerk in dat hen helpt om de nodige informatie te vinden (seeking), om daar betekenis aan toe te voegen via reflectie en experiment (sensing), en om hun inzichten opnieuw in hun netwerk te delen (sharing).

In dat leernetwerk hebben zowel formele (boxes) als informele elementen (bubbles) hun plaats. In deel 2 van deze reeks introduceerden we het concept “scaffolded social learning“: een kader om de structuur en de gewenste resultaten van formeel leren in balans te brengen met de collaboratieve en cocreatieve functies van sociaal leren.

De vraag is nu hoe je als educatieve aanbieder een leerlandschap kunt inrichten dat plaats biedt voor verschillende types lerenden en verschillende leercontexten.

Een eerste stap: maak je content online beschikbaar

Een eerste element in het inrichten van een gevarieerd leerlandschap is het online ter beschikking stellen van je leerinhoud – teksten, documenten, multimedia. Dat vormt de basis voor elk van de verschillende scenario’s die we hieronder overlopen.

De bekende platformen voor bestandsdeling, zoals Dropbox, Microsoft OneDrive, Box of Google Docs zijn interessant voor de online opslag van documenten. Ze schieten echter vaak tekort waar het gaat over opzoeken en organiseren van de informatie en de toegang via mobiele apparaten zoals tablets en smartphones.

Bied daarom je materiaal waar het kan rechtstreeks via je website of blog aan. Hier geen up- of downloadbare bestanden, maar wel webpagina’s die rechtstreeks te bekijken vallen zonder dat je ze eerst moet downloaden of in een andere toepassing openen. Een eenvoudig voorbeeld is onze Toolbox Beleidsplanning: een site die alle relevante informatie over het maken van een beleidsplan op een overzichtelijke manier samenbrengt.

Audiovisuele bronnen en multimedia bewaar je best op specifiek daarvoor ontwikkelde platformen. Deze bestanden nemen immers heel wat opslagruimte in en stellen specifieke vereisten aan de server waarop ze geplaatst worden. Voor de opslag van multimedia zijn er mogelijkheden te over: YouTube of Vimeo voor video’s, Slideshare voor presentaties, Soundcloud voor audio en podcasts, Flickr voor foto’s. Beperk je hierbij niet tot materiaal dat je zelf geproduceerd hebt: sommige platformen laten ook toe om collecties aan te leggen van gecureerde content die voor je doelpubliek nuttig kan zijn.

Online cursussen

Leren gaat echter over meer dan informatie opdoen of ervaringen uitwisselen. Uiteindelijk gaat het over verandering, transformatie: het verwerken van de opgedane kennis en ervaring tot nieuwe inzichten en nieuw gedrag.

Een manier om dat proces te ondersteunen is het aanbieden van leerinhoud in een gestructureerd leerpad, al dan niet in combinatie met oefeningen en (zelf)toetsen. De nadruk ligt hier op het online overdragen van informatie die je in kleine, overzichtelijke onderdelen presenteert, met het oog op een duidelijk omschreven leer- en veranderingsdoel.

Technisch gesproken is een online cursus een mini-website die bestaat uit een aantal pagina’s met bijhorende navigatie, waarin je behalve tekst ook afbeeldingen, video’s en multimedia, quizzen en toetsen kunt opnemen. Staat (een gedeelte van je) cursusinhoud al online, dan wordt het een pak eenvoudiger om zo’n leerpad op te bouwen; je kan er gewoon naar linken of bepaalde inhoud, zoals video’s of presentaties, insluiten of embedden.

Er zijn inmiddels heel wat mogelijkheden om online cursussen te maken zonder dat je er een eigen infrastructuur voor nodig hebt. Bij capisj.be, soofos.nl of teachable.com bijvoorbeeld maak je gewoon een account aan en je kan aan de ontwikkeling van je cursus beginnen.

Een voorbeeld is Ik kies voor Advies. Dit is een gratis online cursus voor sport- en andere adviesraden, gerealiseerd door het Vlaams Instituut voor Sportbeheer en Recreatiebeleid. De cursus omvat 7 hoofdstukken en is opgebouwd aan de hand van tekst, animaties en video-interviews en –presentaties. De Wakkere burger zorgde voor de inhoudelijke invulling.

Online leertrajecten

Heb je wat meer functionaliteit nodig, zoals bijvoorbeeld fijnmazige toegangscontrole, opvolging van cursisten en groepen en deelnamestatistieken (learning analytics), dan komt het LMS (Learning Management System) in beeld. Een LMS is een type website dat specifiek in functie van het leren is ontwikkeld en in het onderwijs veelvuldig gebruikt wordt. Via een LMS kan je documenten, taken en toetsen aanbieden, deelnemers indelen in groepen, interactie tussen cursisten en docenten voorzien via forums en berichten, enzovoort.

Wereldwijd is Moodle het populairste LMS. Moodle is beschikbaar als open source software om op een eigen server te installeren, en ook als een dienst (Software as a Service) waarop je je kunt abonneren. Een basisversie (tot 50 gebruikers) is gratis.

Een andere mogelijkheid is om via uitbreidingsmodules of plugins je WordPress- of Drupalwebsite uit te bouwen tot een leerplatform. Voor WordPress zijn WP Courseware, Learndash en Sensei bekende voorbeelden, voor Drupal heb je onder meer Opigno.

Begeleid sociaal leren

Zoals uit vroegere bijdragen in deze reeks blijkt, beantwoordt het gebruik van specifieke leeromgevingen (boxes) maar voor een deel aan de leerbehoeften en –gewoonten van de geconnecteerde (volwassen) lerende. Leren is een continu, persoonlijk proces van seeking, sensing en sharing. Dat is zeker het geval waar het gaat om deelnemers die al een zekere expertise in het onderwerp verworven hebben. Informele en sociale manieren van leren (bubbles) zijn hier vaak meer aangewezen.

Vanuit een educatieve aanbieder bekeken houdt dit in dat je soms niet meer nodig hebt dan een veilige sociale netwerkomgeving om sociaal leren te bevorderen. In principe volstaat het om een blog, Facebook- of Googlegroep op te zetten waar mensen vragen kunnen stellen en verhalen kunnen uitwisselen. Deze optie heeft echter een aantal nadelen. Veel mensen zijn immers terecht bezorgd over hun privacy en intellectuele eigendom: wat je op Facebook of Google plaatst wordt in feite eigendom van deze datagiganten.

Het opzetten van een eigen sociaal netwerk kan uitkomst bieden. Je kan daarvoor gebruik maken van diensten zoals Edmodo, Ning of Humhub, of je kan zelf een eigen sociale netwerksite bouwen. Humhub bijvoorbeeld is als dienst beschikbaar, maar je kan ook de software downloaden en op een eigen server installeren.

Of je kan opnieuw WordPress of Drupal inzetten, uitgebreid met een sociale netwerkplugin: Buddypress voor WordPress of Open Social voor Drupal. Onze leer- en samenwerkingsomgeving community.socius.be bijvoorbeeld is gebouwd op WordPress + Buddypress.

Op deze manier beschik je minstens over de mogelijkheden die een Facebook- of Googlegroep biedt – online interactie, een berichtensysteem (notificaties), documenten delen – maar ben je wel beter beschermd tegen de begerige blikken van de social mediagiganten.

Persoonlijk leernetwerk

En zo komen we terecht bij de laatste component van het leerlandschap: het persoonlijk leernetwerk. Leren is immers niet beperkt tot datgene wat zich afspeelt in een speciaal daartoe opgezette face to face of online setting. Je leren verdiept zich voortdurend door op sociale media mensen te volgen die voor jou van betekenis zijn, deel te nemen aan LinkedIn-groepen, interessante blogs te volgen, interessante onlinebronnen te cureren en je bronnen en inzichten op jouw beurt te delen.

Het uitbouwen van een persoonlijk leernetwerk kan je uiteraard alvast zelf doen, om je eigen professionele leerproces te ondersteunen. Je kan daarnaast je cursisten aanmoedigen hetzelfde te doen.

Enkele tools en tactieken om je persoonlijke leernetwerk uit te bouwen:

Maak lijsten op Twitter met accounts die voor jou interessant zijn om te volgen.
Word lid van LinkedIn groepen rond jouw interesse of specialisme.
Leg een collectie van interessante bronnen aan met Feedly. Zo blijf je automatisch op de hoogte van nieuwe bijdragen op je favoriete websites en blogs.
Deel interessante artikels met je volgers op sociale media en voeg er een beknopt persoonlijk commentaar aan toe.

Meer lezen

Lees ook de andere delen van onze reeks over het nieuwe leren:

Op onze Scoop.It pagina over e-leren vind je een overzicht van de bronnen die ons bij deze artikelenreeks geïnspireerd hebben. En op ons Wakelet bord kan je terecht voor een overzicht van allerlei nuttige tools. Volg deze bronnen om automatisch op de hoogte te blijven van nieuwe toevoegingen.

Ken je/heb je zelf voorbeelden van online cursussen uit het sociaal-culturele veld? Meld het in het commentaarveld hieronder.