Als sociaal-cultureel werker ondersteun je de ontwikkeling van deelnemers, vrijwilligers, burgers, groepen of gemeenschappen. Je gaat daarbij deskundig te werk en denkt vooraf na over het opzet van je praktijken. Het is raadzaam om ook achteraf je praktijk onder de loep te nemen. Bereikte je het aantal deelnemers dat je voor ogen had? Zette je de middelen waarover je beschikte efficiënt in? Met het oog op de toekomst peil je best ook naar de impact van je huidige praktijken en naar hoe je die impact precies realiseert. Bereik je wat je wil bereiken en hoe gaat dat in zijn werk?
Impact, wat is dat?
De impact van je sociaal-culturele praktijk zijn de effecten die zich op lange termijn en als gevolg van die praktijk voordoen. Die effecten kunnen positief en negatief, bedoeld en onbedoeld zijn. Ze kunnen direct volgen uit je praktijk of eerder een indirect gevolg zijn. Impact verwijst naar de specifieke bijdrage van je praktijk. Voltrekken de beoogde veranderingen zich ook zonder jouw praktijk, dan gaat er van je praktijk geen gewenste impact uit.
Hoe beter je je praktijk op voorhand plant en de logische samenhang tussen jouw praktijk en de beoogde verandering expliciteert, des te makkelijker je achteraf de impact ervan kan bepalen.
Impact als de bijdrage aan sociale veranderingen
Veel sociaal-culturele praktijken beogen een maatschappelijke verandering. Denk maar aan de campagnes van sociaal-culturele bewegingen of sociaal-culturele volwassenenorganisaties die burgerschapsinitiatieven ondersteunen. Bij zulke gevallen is impact de specifieke bijdrage van die praktijken aan de beoogde verandering. Bijdrage, want naast onze eigen praktijken zijn er veel andere dynamieken die de beoogde verandering mee beïnvloeden. En die dynamieken gaan niet altijd dezelfde richting uit. Sommige sociaal-culturele praktijken roeien tegen de stroom in.
Het is niet makkelijk om de specifieke bijdrage van jouw praktijk te duiden in complexe maatschappelijke processen. Hoe beter je je praktijk op voorhand plant en de logische samenhang tussen jouw praktijk en de beoogde verandering expliciteert, des te makkelijker je achteraf de impact ervan kan bepalen. Sociaal-culturele praktijken met een duidelijke veranderingsstrategie laten zich makkelijker evalueren naar hun impact. Het model van veranderingstheorie (theory of change) biedt een kader om zo’n sociaal-culturele praktijken te plannen en achteraf ook naar impact te evalueren.
De praktijk zelf kan ook een doel op zich zijn.
Impact als de betekenis van sociaal-culturele praktijken zelf
Sommige sociaal-culturele praktijken beogen niet direct een vooraf bepaald effect. De praktijk zelf kan ook een doel op zich zijn. Zo brengen sociaal-cultureel werkers uit verenigingen wel eens mensen samen zonder daar een ander doel of ambitie aan te verbinden. Zo’n samenkomsten kunnen gedeelde interesses en ambities van deelnemers aan het licht brengen en een inspiratiebron zijn voor nieuwe sociaal-culturele praktijken. Maar zelfs dat is lang niet altijd het ultieme opzet om mensen samen te brengen. Samen wandelen, samen rond een kampvuur is waardevol op zich. De impact van zo’n praktijk breng je in beeld door de betekenis en de waarde die diverse betrokkenen er zelf aan geven te verwoorden. Voor zulke praktijken biedt veranderingstheorie niet echt een goed kader om je impact op begrip te brengen. Je kan hier wel terugvallen op verhalen. Een voorbeeld daarvan op niveau van het sociaal-cultureel volwassenenwerk vind je in het biografisch onderzoek naar de betekenis die deelnemers geven aan sociaal-culturele praktijken.
Inspiratie en ondersteuning nodig?
Het is niet vanzelfsprekend om eenduidige uitspraken te doen over de impact van sociaal-culturele praktijken. Impact is moeilijk hard te maken en niet zo maar in cijfers uit te drukken. Hoe beter je vooraf nadenkt over je eigen praktijk en de context waarin je plannen maakt en uitvoert, des te vlotter kom je achteraf tot inzichten over je impact. De publicatie “Peilen naar de impact van sociaal-culturele praktijken” kan je daarbij helpen. Je kan ook inspiratie vinden in het impactnetwerk van de Sociale Innovatiefabriek of gebruik maken van de impactwizard, een online tool die je gidst doorheen de verschillende stappen van een impactbepaling.
Klein begonnen is half gewonnen
Zet je je eerste stappen in de richting van impactbepaling? Dan raden we je aan om met haalbare stappen te beginnen. De verleiding is groot dat je, eens je aan de slag gaat, meteen mikt op de maatschappelijke impact van gans je organisatie. Je legt de lat beter minder hoog door te kiezen voor een meer haalbare scope. Bijvoorbeeld de impact van een specifieke praktijk die in tijd en ruimte goed afgebakend is. De meeste sociaal-culturele werkers hebben een goed beeld van de inputs, activiteiten en outputs van zulke praktijken onder meer door SISCA, de gegevensregistratie voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Je kan een stap verder gaan en aanvullend de effecten van je praktijk bij de deelnemers in kaart brengen. Dat zijn de outcomes van je praktijk. Wil je ook zicht krijgen op de impact, dan zal je moeten nagaan hoe die outcomes een invloed uitoefenen in de leefwereld en de netwerken van je deelnemers.
Meer info?
Heb je vragen over het meten van de impact van jouw praktijken? Neem dan contact op met Socius-medewerker Marc Jans. Hij helpt je graag verder met de nodige informatie. Op 15 december 2016 vond de studiedag ‘Peilen naar de impact van jouw praktijken’ plaats. Bekijk hieronder de presentatie.
