In het totale proces van beoordelen en evalueren staat de aanwezige kwaliteitscultuur in de sociaal-culturele volwassenenorganisaties centraal. Dit is een logische consequentie van het kwalitatief beoordelingskader in het decreet. De volgende aspecten van kwaliteitscultuur dienen als inspirerend kader, de voorbeelden en opsommingen dienen als inspiratie, maar vormen geen nieuwe criteria voor organisaties. Ze dienen steeds bekeken te worden in relatie tot een specifieke organisatiecontext.
Een eerste aspect van een kwaliteitscultuur is de manier waarop de missie en de visie van de organisatie leeft en gestalte krijgt in de werking van de organisatie. Weten de professionals en de vrijwilligers waarvoor hun organisatie staat, wat de organisatie wil bijdragen aan de samenleving? Is dit doorleefd? Sluit hetgeen de organisatie drijft en aan werking ontplooit aan op de maatschappelijke actualiteit?
Een tweede aspect van een kwaliteitscultuur is de zakelijke duurzaamheid van sociaal-culturele volwassenenorganisaties. Zetten ze voldoende in op financiële duurzaamheid (bijvoorbeeld: financiële transparantie en boekhouding, opbouwen van financiële reserves, inzetten op inkomsten uit de markt, duurzame financiering, enz.)? Werkt het management en bestuur volgens de principes van ‘goed bestuur’? Hanteren de organisaties een duurzaam personeelsbeleid (bijvoorbeeld: betrokkenheid, competentieontwikkeling, balans gezin – werk, deontologisch kader, gezondheid, sociale bescherming, veiligheid, gezondheid…)? Andere elementen van zakelijke duurzaamheid zijn: aandacht voor milieu, mobiliteit, intellectuele eigendomsrechten, eerlijke handel, duurzaam aankopen, eerlijke concurrentie, diversiteit, … En tot slot: wordt er gewerkt vanuit de houding om het zakelijke af te stemmen op de inhoudelijke ambities van de organisaties?
Een derde aspect van kwaliteitscultuur is kritische reflectie. Heeft de organisatie een cultuur die gericht is op permanente versterking en ontwikkeling van de organisatie? Reflecteert ze kritisch over de eigen werking en gaat ze aan de slag met de resultaten van deze reflectie? Zelfreflectie helpt de organisatie vooruit te kijken en brengt inzicht in het lange termijn verhaal (of de lange termijn visie) van de organisatie. Waar wil de organisatie op lange termijn staan?
Een vierde aspect van kwaliteitscultuur gaat om de verbinding van organisaties met hun interne en externe omgeving. Participatieve verbinding houdt in dat omringende organisaties en stakeholders een echte betekenis krijgen in de werking van de organisatie, doordat men vertrekt vanuit de principes van afstemming, gedeelde ambities, inspiratie of zelfs samenwerking. Participatieve verbinding gaat tegelijk over het organiseren van interne betrokkenheid van bijvoorbeeld medewerkers, vrijwilligers of lokale groepen bij de ontwikkeling van het beleid en de werking van de organisatie.
Het vijfde en laatste aspect van kwaliteitscultuur is innovatie. In een samenleving die voortdurend verandert, moeten organisaties nieuwe antwoorden vinden op de gestelde uitdagingen, zeker daar waar de oude antwoorden niet langer werken. Daarbij gaan ze op zoek naar creatieve verbindingen van ideeën, mensen, samenwerkingsverbanden en netwerken om vernieuwing mogelijk te maken op het vlak van inhouden, methoden, manieren van werken. De uitdaging is om innovatieve antwoorden te vinden op de vraagstukken van de organisatie zelf maar zeker ook om maatschappelijk te innoveren: om praktijken te ontwikkelen die de maatschappelijke spelregels veranderen met het oog op wat de organisatie vanuit haar missie in de samenleving wil realiseren.
Deze vijf aspecten van kwaliteitscultuur vormen het richtinggevend kader voor de deskundigen. Rekening houdend met de context en de schaalgrootte van organisaties, moet deze gedeelde visie op kwaliteitscultuur het mogelijk maken dat de visitatie- en beoordelingscommissies op een gelijkaardige manier gemotiveerde uitspraken doen over de evaluatie en de beoordeling van de werking van de verschillende organisaties. Innovatie staat steeds in relatie tot de duurzame, volgehouden processen en acties die mee de kern uitmaken van het sociaal-cultureel werk. Innovatie wordt aldus best benaderd vanuit de specifieke organisatiecontext, het doel en de missie van de organisatie.
