Een cursist vraagt naar een ruimte om te bidden, een blinde deelnemer vraagt naar faciliteiten voor zijn geleidehond, een deelnemer eet enkel vegetarisch, een ander glutenvrij en een derde wil halal, een slechthorend persoon vraagt of hij kan deelnemen aan de cursus en of er een tolk is voorzien. Hoe ga je als sociaal-cultureel werker om met deze ‘diverse’ vragen?

Inspelen op individuele vragen en behoeften van deelnemers, cursisten of medewerkers is belangrijk. Maar ook een gelijkwaardige behandeling van iedereen. Hoe doe je dat? En hoe zorg je tegelijk voor een efficiënte organisatie zonder vast te lopen in eindeloze discussies?

We tonen je hoe Socius met haar medewerkers op zoek ging naar hoe zij passend kunnen reageren in zulke situaties.

Vertrek vanuit een waardenkader

De missie en visie geven richting aan je organisatie en bepalen daarmee ook je handelingskader. Neem die missie erbij en benoem het waardenkader van waaruit jullie je maatschappelijke opdrachten vervullen. Voor Socius is dat “streven naar een democratische, inclusieve, solidaire en duurzame samenleving”. Socius werkte een basistekst ‘interculturaliseren’ uit. Daarin verwoordden we ons waardenkader op de volgende manier:

• Identiteit en cultuur benaderen we dynamisch: onze identiteit bevat verschillende deelfacetten en ligt niet voor altijd en eeuwig vast; en ook cultuur is geen eenduidig en vaststaand gegeven, maar evolueert en wordt gemaakt van dag tot dag;
• We erkennen dat (sociaal-)culturele verschillen een rol spelen en willen wat dat betreft onze verantwoordelijkheid nemen; maar daarnaast spelen ook sociaal-economische factoren een minstens even belangrijke rol;
• We stellen ons actief pluralistisch op: we hebben respect voor andere visies én werken aan dialoog en verbinding. Daarbij gaan we uit van een omgeving waarin basiswaarden en democratisch vastgelegde grondrechten door iedereen worden gedeeld en gerespecteerd. Die universele waarden en grondrechten gelden voor iedereen, ongeacht waar hij of zij vandaan komt;
• Inclusief denken en handelen vormt ons uitgangspunt: we hebben ingebouwde aandacht voor de diversiteit tussen mensen en de verscheidenheid in kansen, startposities of handicaps. Waar nodig hanteren we een doelgroepbenadering;
• Ten slotte is dit voor ons een kwestie van ethiek: gezien de (super)diverse samenleving vinden we het normaal om als organisatie interculturaliseren als rode draad in al ons denken en handelen mee te nemen.

Zo geraak je op weg

Vanuit je waardenkader tot concrete afspraken komen is een uitdaging. Zeker als je beseft dat er geen absolute waarheden bestaan en geen absoluut goede oplossingen voor complexe zaken.
Volgende vragen kunnen je op weg helpen om weloverwogen richtlijnen en antwoorden te formuleren op ‘diverse’ vragen.

• Wie stelt deze vraag?
• Waarom stelt de betrokkene deze vraag?
• Wat voel je zelf bij de vraag? Kan je je persoonlijk aanvoelen even opzij zetten?
• Zijn er anderen die een gelijkaardige vraag stellen (of al gesteld hebben)?
• Is de vraag in strijd met jullie visie en missie? Met de democratische grondrechten in onze samenleving? Is de vraag in strijd met jullie decretale opdrachten?
• Is een praktische en functionele oplossing of benadering haalbaar voor jou / voor de organisatie?
• Kan je die oplossing of benadering ook in de toekomst garanderen wanneer de vraag opnieuw gesteld wordt?

Checklist diversiteit

Socius werkte een ‘Checklist diversiteit publieksactiviteiten’ (PDF-document, 540 kB) uit. Daarin beschrijven we hoe Socius-medewerkers omgaan met diversiteit en gelijke kansen in de voorbereiding, organisatie en begeleiding van publieksactiviteiten zoals workshops, studiedagen, cursussen of collegagroepen. We willen dat onze activiteiten ‘diversiteitsproof’ zijn. Dat wil zeggen dat we rekening houden met die verschillen die er op dàt moment toe doen. De checklist bevat concrete afspraken over het gebruik van voorkeurtermen, over aankondigingen, de zoektocht naar een locatie, datum en tijdstip, voeding en religie of voeding en gezondheid, voorzieningen voor slechtzienden en voorzieningen voor slechthorenden.

Durf grenzen trekken

Bij de start van je zoektocht naar een gemeenschappelijk handelingskader binnen je organisatie bedenk je best eerst nog dit: omgaan met ‘diverse’ vragen is nieuw en moeilijk. Het vraagt om inzichten en om in alle bescheidenheid kijken naar een concrete situatie. Het zal je vast en zeker voor een heleboel uitdagingen en zelfs worstelingen stellen waarop je niet op één, twee, drie een allesomvattend antwoord kan formuleren. Onze superdiverse, pluriforme samenleving is een feit. Durven nadenken over hoe we die vorm willen geven is belangrijk. Nieuwe, moeilijke en complexe vragen mogen we niet uit de weg gaan. Een algemeen geldend antwoord op alle vragen bestaat niet. Maar een democratie veronderstelt ook: durven trekken van grenzen én daarover communiceren.