In dit derde blogbericht over de dialoogtekst ‘Rethinking Education. Towards a global common good?’ van UNESCO, kom je meer te weten over de humanistische kijk op leren. Deze visie overstijgt de economisch finaliteit van leren en zet in op competenties en vaardigheden die mensen nodig hebben in een rechtvaardige en duurzame samenleving.

Dit soort van leren is gericht op het ondersteunen en bevorderen van de waardigheid en het welzijn van de mens en dit in relatie tot anderen en tot de natuur.

Het begrip ‘humanisme’ kent een lange traditie in diverse culturen, religies en is het voorwerp van uiteenlopende filosofische interpretaties. Ook heel wat sociaal- culturele organisaties onderschrijven deze visie vanuit hun eigen missie en visie. Maar wat betekent dat, een humanistische kijk op educatie?

Educatie en waarden

Een humanistische kijk op leren vertrekt vanuit de idee dat universele waarden de grondslag zijn van educatieve praktijken. De leerprocessen zijn zowel gericht op het verwerven van kennis, als op de ontwikkeling van competenties in dienst van ‘de mensheid’. Belangrijk in de huidige beleidscontext – Europees en Vlaams – is dat de humanistische benadering educatie verder voert dan haar utilitaire rol die enkel in dienst staat van economische ontwikkeling. De centrale bekommernis van het ‘humanistisch’ leren is niemand uit te sluiten of te marginaliseren.

De economische functies van educatie zijn ongetwijfeld belangrijk, maar het beleid moet verder durven kijken. Educatie gaat ook over respect voor de menselijke waardigheid, en dit als basis voor sociale harmonie in een diverse en duurzame wereld. De humanistische waarden zijn zowel de basis als de finaliteit van educatie: gelijke rechten en sociale rechtvaardigheid, culturele en sociale diversiteit, menselijke solidariteit en een gedeelde verantwoordelijkheid voor een gemeenschappelijke toekomst.

Een geïntegreerde benadering van educatie

Het is belangrijk om sociale, economische en culturele dimensies te integreren bij leren. De idee van een geïntegreerde benadering kwam al voor in het UNESCO-rapport van Jacques Delors ‘Learning. The Treasure Within’ uit 1996. Dit iconische rapport schoof de 4 belangrijkste pijlers van leren naar voor:

1. Learning to know: een brede algemene kennis, gekoppeld aan de mogelijkheid om in de diepte te werken op een beperkt aantal onderwerpen.
2. Learning to do: refereert niet alleen naar het verwerven van praktische vaardigheden maar ook naar de competenties die men kan toepassen in diverse situaties en groepen.
3. Learning to be: het leren dat gericht is op de ontwikkeling van de persoonlijkheid en iemand in staat stelt om te gaan met een groeiende autonomie, beoordelingsvermogen en de persoonlijke verantwoordelijkheid.
4. Learning to live together: andere mensen verstaan en waarderen, wat leidt tot de erkenning van onderlinge afhankelijkheid. Bij deze laatste benadrukt ‘Rethinking Education’ dat het leren om met elkaar samen te leven gekoppeld is aan duurzaamheid. Daarom gaat het verder dan de traditionele sociale en culturele dimensies van menselijke interactie en heeft het ook aandacht voor de relatie tussen de menselijke samenleving met de natuurlijke omgeving.

Educatie als creatieve kracht

De focus op het belang van het ‘zachte’, ‘overdraagbare’ of het ‘non-cognitieve’ heeft het huidige denken over leerinhouden en -methoden ongetwijfeld verrijkt. De onderliggende en vaak impliciete idee is dat de noodzaak aan creativiteit en ondernemerschap in dienst van een grotere competitiviteit staat. Dit verwijst in de eerste plaats – en vaak exclusief – naar de economische functie van educatie. Maar dit mag de nood aan competenties die individuen en gemeenschappen nodig hebben in veelzijdige dimensies van het menselijk bestaan niet overschaduwen. We moeten inzetten op competenties die bijdragen tot het ’empowerment’ van beide, zowel de mens als de gemeenschap.

Competenties veronderstellen geschikte informatie, inzicht, vaardigheden en waarden om die op een creatieve en verantwoordelijke manier toe te passen in bepaalde situaties en om oplossingen en nieuwe verbindingen te leggen met anderen.

Het gaat om kennis die men gebruikt voor de ontwikkeling van een gemeenschappelijke taal en communicatieve vaardigheden om problemen op te lossen. Het gaat om ontwikkeling van vaardigheden van een hoger niveau zoals logisch denken, analyseren, synthetiseren, afleiden, besluiten, deduceren, induceren en hypothetisch denken. De belangrijkste vaardigheid is de bekwaamheid om informatie kritisch te verwerken. Vanuit deze visie is leren is nooit zo belangrijk geweest als op de dag van vandaag.

Educators beyond the formal sector

Ten slotte moeten we de rol die educatoren in het niet-formele en informele levenslang leren opnieuw bekijken. Zij organiseren het leren in gemeenschapscentra, centra voor technische en beroepsopleidingen, alfabetiseringsprogramma’s, vrijwilligersorganisaties, jeugdgroepen, sportverenigingen en kunstprogramma’s. De waarde van dergelijke leermogelijkheden voor de ontwikkeling en het welzijn van individuen en gemeenschappen is onschatbaar.

De volledige tekst ‘Rethinking Education. Towards a global common good?’ lees je hier.