Het nieuwe leren 3 – De mechanismen van geconnecteerd leren

In de huidige geconnecteerde samenleving worden informeel en sociaal leren steeds belangrijker. Er ontwikkelt zich een gevarieerd leerlandschap, waarin eerder formele elementen een rol spelen naast informele cocreatieve ruimtes. In de derde bijdrage van onze reeks over het nieuwe leren gaan we dieper in op enkele belangrijke mechanismen die in dit digitale leerlandschap werkzaam zijn: hoe leren mensen in een digitale omgeving?

Curatie

Onze samenleving wordt tegenwoordig met een probleem geconfronteerd dat nooit eerder opdook: we beschikken over te veel informatie. De klassieke opdracht om te vinden wat we nodig hebben verschuift naar het uitfilteren van wat we niet nodig hebben of niet van waarde is. De term ‘curator’ zoals we die kennen als de persoon die een museum of kunstcollectie beheert, wordt tegenwoordig ook toegepast bij het filteren en organiseren van kennis.

Voor het filteren van beschikbare inhoud hebben we al heel wat hulpmiddelen, zoals zoekmachines bijvoorbeeld. In het geval van contentcuratie gebeurt de selectie echter niet door een computeralgoritme, maar door menselijke tussenkomst.

Curatie is een activiteit waarbij je

pertinente bronnen rond een bepaald thema identificeert;
permanent deze informatiestroom monitort en evalueert;
permanent nieuwe bronnen opspoort;
de meest relevante bronnen selectief deelt met je publiek.

Dit proces ligt aan de basis van heel wat online activiteit: het retweeten van interessante tweets, het delen van nieuwsartikels, foto’s, video’s of blogs via sociale media, het aanleggen van collecties over een bepaald onderwerp via Scoop.It, List.ly of Storify… Het is een basismechanisme van het nieuwe leren, en in die zin ook een essentiële werkvorm die je als aanbieder gericht kan inzetten.

Sociaal-culturele organisaties zijn goed geplaatst om in hun expertisegebied als curator op te treden. Ze hebben er ook zelf belang bij: door hun publiek te helpen het kaf van het koren te scheiden, positioneren ze zich als betrouwbare expert op hun gebied. In ruil krijgen ze dankbare en loyale lezers en hogere bezoekerscijfers.

Cocreatie en storytelling

Verhalen vertellen is in het nieuwe leren een belangrijke activiteit, op verschillende niveaus. Julian Stodd onderscheidt het persoonlijke verhaal, waarin we vertellen wat we leerden, zowel in formele als sociale contexten, en wat we met onze nieuwe inzichten doen. Zijn eigen blog, zegt hij, is daar een voorbeeld van.

Een tweede niveau is het gedeelde cocreatieve verhaal dat tot stand komt in een community en die hiermee betekenis geeft aan informatie die op allerlei manieren op ons af komt. Dit groepsnarratief brengt de impliciete kennis van de community naar boven, verandert voortdurend en is nooit af. Sociale media spelen hier een belangrijke rol.

Op de derde plaats heb je dan het organisatieverhaal: een overkoepelend verhaal dat, als het goed is, meer inhoudt dan een overzicht van de formele aspiraties van de organisatie, maar ook de persoonlijke en gecocreëerde verhalen een plaats geeft. Het organisatieverhaal begint met het waarom: waarom doen we wat we doen, en waarom doen we het op deze manier? Het vormt de voedingsbodem voor en geeft betekenis aan de persoonlijke en gecocreëerde verhalen.

Storytelling gebeurt niet vanzelf, het is iets wat je moet leren, en ook leren naar waarde schatten. Niet enkel het interne (groeps)proces is van belang, maar het vertellen hierover draagt evenzeer bij tot de beoogde leer- en/of veranderingsdoelen. Een verhaal dat uitgaat van de deelnemer zelf is vaak een stuk krachtiger dan het formele organisatiepraatje.

Daarom zijn er nieuwe rollen nodig in de organisatie, zoals community managers of storytellers, die mensen helpen hun persoonlijke verhalen vorm te geven in blogberichten, video’s of foto’s. In dit kader vervult de communicatieverantwoordelijke meer de rol van regisseur van organisatiebrede storytelling in plaats van die van vakspecialist die namens de organisatie het formele verhaal communiceert.

Luidop werken

Working out loud of luidop werken houdt in dat je niet enkel “afgewerkte” kennis online deelt, maar ook werk-in-uitvoering. Zo bouw je een netwerk uit waarin je bijdraagt tot het leren van anderen en tegelijk van die anderen leert. Hardop werken helpt individuen om zich meer geëngageerd te voelen en creëert nieuwe mogelijkheden. Toegepast binnen een organisatie draagt het bij tot een meer collabaratieve en innovatieve cultuur.

Een belangrijk element daarbij is generositeit: “small gifts, freely given.” Reid Hoffman, een van de oprichters van LinkedIn, zegt het zo: “Het lijkt contra-intuïtief, maar hoe altruïstischer je je opstelt, hoe meer voordeel je haalt uit een relatie. Als je, elke keer je iemand helpt, uitgaat van een “voor wat hoort wat” zal je een smaller netwerk hebben en een veel beperktere set aan mogelijkheden”.

Generositeit begint bij kleine dingen, zoals het uitdrukken van erkenning en appreciatie (de “Interessant” knop op LinkedIn bijvoorbeeld, of het volgen van iemand op Twitter), en gaat verder in het bijdragen in online communities of het delen van opgedane inzichten in een blog.

Hardop werken kan je doen tijdens de koffiepauze en via email, maar het gebruik van sociale media biedt een hoop extra voordelen. Als je je werk zichtbaar maakt op sociale media kan je je bereik sterk vergroten en krijg je meer mogelijkheden om bij te dragen. De feedback die je krijgt kan je werk beter maken en je intrinsieke leerbehoefte versterken.

Seeking, sensing, sharing

Harold Jarche vat een en ander samen in het concept “Seek-Sense-Share”. Hij maakt duidelijk dat informatie verwerven niet meer dan een eerste stap in het leren is. Kennis moet benut, getest én gedeeld worden om na verloop van tijd tot rijping te komen. Leren is een continu proces van zoeken, betekenis geven en delen.

Seeking is informatie vinden en up to date houden. Het opbouwen van een netwerk van collega’s, in real life én online, is hier behulpzaam bij. Je kan immers niet alles lezen dat voorbijkomt. Door deel te nemen aan (professionele) netwerken op Twitter of LinkedIn wordt de informatiestroom die op je afkomt constant gefilterd en gevalideerd.

Sensing is het personaliseren en gebruikmaken van de opgedane kennis. Het houdt in dat je reflecteert over wat je hebt geleerd en het in praktijk brengt. Vaak betekent het ook dat enig experiment nodig is, omdat je meestal het best leert al doende. Sensemaking is een continue activiteit. Het kan zo eenvoudig zijn als het bijhouden van lijsten of het toevoegen van persoonlijke commentaar bij bronnen die je op sociale media deelt. Of je kan een blog bijhouden waarop je – ook halfbakken – ideeën deelt en verder ontwikkelt.

Sharing houdt in dat je je bronnen, ideeën en ervaringen binnen je netwerk(en) deelt en er samen met collega’s mee aan de slag gaat. Precies doorheen dit delen verhoogt de kans op serendipiteit: je doet onverwacht nieuwe inzichten op of leert nieuwe mensen kennen zonder dat je er echt naar op zoek was. Specifieke technologie heb je daar niet per se voor nodig, wel een open mindset, nieuwsgierigheid en een bereidheid om van elkaar te leren.