Een zaterdagmorgen in de cafetaria van het cultuurcentrum in Bierbeek. Een veertigtal meisjes en jongens, van pakweg acht tot vijftien jaar, zijn geconcentreerd aan de slag op hun laptops. Ze maken computeranimaties en spelletjes, bouwen een website of programmeren robotjes. Ongeveer evenveel ouders zitten erbij, moedigen aan en proberen ook zelf nu en dan wat uit. Na een uur of twee experimenteren en zwoegen is er een toonmoment waarin de jonge programmeurs hun werk op het grote scherm voorstellen. Ongelooflijk wat hier op deze korte tijd is klaargestoomd! Nee, dit is geen saaie inhaalles informatica, maar een poel van creativiteit en plezier, CoderDojo genaamd.

CoderDojo is een internationale vrijwilligersorganisatie die in 2011 in Ierland werd opgericht en in geen tijd over de hele wereld actief is geworden. CoderDojo gaat over gratis leren programmeren door het zelf te doen. Ook de Belgische afdeling zet overal te lande doe-het-zelf lessen op voor jongens en meisjes van 7 tot 18 jaar. Een ‘Dojo’ wordt volledig door vrijwilligers voorbereid en gegeven. Enthousiaste mentors begeleiden de jongeren. Ze leggen uit, doen voor, leren aan en stimuleren fantasie en creativiteit.

Spelenderwijs leren programmeren met Scratch

Vertrouwdheid met en beheersing van digitale technologie wordt steeds belangrijker. CoderDojo bewijst dat dat ook op een leuke manier kan gebeuren. Niets nerd-achtigs hier, wél een ongedwongen, speelse atmosfeer waarin plaats te over is voor fantasie en creativiteit. Een belangrijke tool hierbij is Scratch, een online platform dat werd ontwikkeld door het MIT Media Lab (Massachusetts Institute of Technology).

Scratch is een gratis online toepassing. Je hoeft enkel een account aan te maken om ermee aan de slag te kunnen gaan. Om ook te kunnen werken zonder een internetverbinding is er een offline editor beschikbaar die je op je eigen computer kan installeren.

Onderstaand filmpje toont je hoe Scratch werkt.

Bekijk ook even dit voorbeeld op https://scratch.mit.edu/projects/85143404/ om een idee te krijgen wat je er allemaal mee kan doen. Dit spelletje is gemaakt door een kind van 11 jaar!

Ook voor volwassenen?

Of er niet ook zoiets bestaat voor volwassenen? “Niet dat ik weet.”, zegt een begeleider, “maar als je de ouders soms bezig ziet, vraag je je af wie er nu eigenlijk deelneemt, de volwassene of het kind?” En dan vraag je je natuurlijk af of dit soort activiteiten niet uitstekend zou passen in het aanbod van een vereniging of Vormingplus.

Samen programmeren kan immers een leuke intergenerationele activiteit zijn, waarbij ouders en kinderen van elkaar leren.  Door samen te werken aan een spelletje, een quiz of een interactieve animatie leren ze niet enkel hoe digitale technologie in elkaar zit, maar ontwikkelen ze ook hun creatieve vaardigheden op het gebied van beeld, geluid, beweging en animatie. Zo wordt het hele digitale gebeuren wat minder geheimzinnig en bedreigend.

Je kan voor de vuist weg allerlei mogelijkheden verzinnen om met Scratch aan de slag te gaan:

• een geanimeerde kerst- of nieuwjaarskaart maken
• je eigen versie maken van vertrouwde computerspelletjes als Pong of Tetris
• door middel van een animatiefilmpje de werking van je vereniging voorstellen of promotie maken voor een belangrijke activiteit
• een quiz maken over je dorp of buurt

Werken met Scratch draait niet louter om computertechnische en wiskundige ideeën, aldus het MIT Media Lab.  Je leert ook heel wat over het ontwerpproces: een werkend prototype bouwen, daarmee experimenteren, problemen oplossen als niet alles werkt, commentaar krijgen van anderen en dan het project herzien en aanpassen.

Deze aanpak ontwikkelt veel van de 21 ste-eeuwse vaardigheden die heel belangrijk zijn voor succes in de toekomst: creatief denken, duidelijk communiceren, systematisch analyseren, effectief samenwerken, ontwerpen in cycli, continue educatie.

Je leert bovendien ook heel wat over visuele vormgeving, verhaalopbouw, werken met tekst, beeld en geluid. In die zin is Scratch evengoed een ideale tool om aan kunsteducatie te doen.

Bekijk eens het voorbeeld op https://scratch.mit.edu/projects/96793278/. Met de cursortoetsen kan je zelf ingrijpen in de lengte en de dikte van de lijnen.

Aan de slag

Het organiseren van een Scratchatelier is makkelijker dan het lijkt. In principe hoef je enkel eens rond te vragen bij je buurman, je vriendin of je collega op het werk: je vindt al snel mensen die gepassioneerd zijn door ICT en bereid zijn om als vrijwilliger in zo’n atelier mee te draaien. Verder heb je enkel een werkruimte nodig met een goede wifi-verbinding, voor de nodige laptops zorgen de deelnemers zelf.

Op de Scratch website vind je massa’s vrij te gebruiken materiaal om mee aan de slag te gaan, van korte handleidingen voor organisatoren en begeleiders tot een uitgebreid Nederlandstalig handboek.

Er is ook een Nederlandstalige wiki in opbouw. Dit materiaal richt zich uiteraard op de doelgroep van kinderen en jongeren, maar met kleine aanpassingen is het zeker bruikbaar.

Ten slotte vind je op het YouTubekanaal van Harald van Brederode een aantal handige instructiefilmpjes.

Vermits Scratch online beschikbaar is kan je er ook op je eentje thuis mee aan de slag. Koppel dat aan een uitwisselingsplatform zoals een Facebookgroep en je kan rond je Scratchatelier een aardige community opbouwen. Zo kunnen deelnemers ook tussen de bijeenkomsten door verder werken, elkaar vragen stellen en hun werk tonen. Op deze manier kan de begeleider of coach ook tussendoor advies en tips geven en het enthousiasme erin houden.