Op 17 november vindt de jaarlijkse Trefdag Sociaal-Cultureel Werk van Socius plaats. Op het programma: sprekers die de samenleving kunnen lezen en met vernieuwende alternatieven op de proppen komen voor de maatschappij van morgen. Hendrik Vos, hoogleraar Europese politiek aan de Universiteit Gent, ontrafelt die dag voor jou de Europese Unie. In deze blogtekst zoomt hij in op de Brexit.
Als de supermarkt maar open blijft
De Britten en Europa, meer dan een verstandshuwelijk is het nooit geweest. Ze vroegen korting op hun bijdrage, ze wilden niet meedoen met de euro, ze stapten nooit in de Schengenovereenkomst en ze kregen het recht op een opt-out voor asiel, migratie en andere thema’s die ze liever zelfstandig regelden. Toen er een spreidingsplan voor vluchtelingen werd afgesproken, bleven ze aan de kant. Als de Unie al te snel zou gaan en te veel zou doen, dan hebben de Britten er in elk geval niet veel last van gehad. Viel er eigenlijk nog wel iets te Brexiten, vraagt een mens zich af.
De interne markt willen de Britten uiteraard liefst niet verlaten: het verlies van 450 miljoen potentiële kopers van Britse auto’s, Schotse whisky, Engelse vliegtuigonderdelen kunnen ze zich niet permitteren.
De Brexit zal bij nader inzien voornamelijk betrekking hebben op één project, en dat is – hoe absurd kan het worden? – datgene waar de Britten zich van oudsher volop in engageerden: de interne markt. De Europese Unie werd de voorbije decennia een grote supermarkt. Bedrijven zijn alom actief, consumenten kijken over de grenzen, leveranciers van diensten opereren op het hele continent, producten belanden overal, zonder obstakels, tarieven of beperkingen.
Maar op die eengemaakte markt gelden er ook regels, die moeten garanderen dat de concurrentie fair verloopt, bedrijven geen onterechte voordelen krijgen, voedsel veilig is, het milieu beschermd wordt en consumenten geen ongelukken tegenkomen. Veruit de meeste Europese wetten hebben alles te maken met de werking van de interne markt. Sommigen vinden dat er te weinig afspraken zijn, anderen zuchten bij elke nieuwe regel. Wie het Brexit-kamp bezig hoorde, zou denken dat de ene na de andere wet door de Britse strot geduwd werd. Maar wie de feiten checkt, stelt vast dat de Britse regering sinds 2004 met meer dan 97 procent van de Europese regels heeft ingestemd.
De interne markt willen de Britten uiteraard liefst niet verlaten: het verlies van 450 miljoen potentiële kopers van Britse auto’s, Schotse whisky, Engelse vliegtuigonderdelen kunnen ze zich niet permitteren. Maar Europa zal hen die toegang niet geven als ze zich niet houden aan de Europese regels. Mogelijk gaat men dit nu product per product beginnen bekijken. Dat wordt een van de belangrijkste onderdelen van de gesprekken die er aankomen.
Die onderhandelingen zullen vooral technisch zijn, maar ze kondigen zich aartsmoeilijk aan. Aan de ene kant is er Groot-Brittannië, een land dat nu onder extreme spanning staat. Politieke partijen zijn intern radicaal gespleten, er is een kloof tussen generaties, er is de regionale verdeeldheid. De Brexiteers proberen tijd te winnen, wellicht geschrokken van het eigen signaal. Ze sleurden het land in een blind avontuur met vage praatjes over soevereiniteit, met halve waarheden en hele leugens. Maar nu moeten ze zeggen wat ze concreet willen en de Europese regeringen zullen niet even naïef en emotioneel zijn als het Britse volk.
Hoe ontkluts je een omelet?
Aan de andere kant van de tafel zal het ook verward en lastig zijn. Deze krant meldde dat het geen kinderspel is om een scheiding te regelen met 27 exen tegelijk (dS Avond 23 juni). Wat de complexiteit nog versterkt, is dat die exen onderling goed ruzie kunnen maken. Officieel treuren ze allemaal, maar de ene doet het wellicht harder dan de andere.
In de EU raakten 28 landen als eieren door elkaar geklutst. Nu wil één ei er ongeschonden worden uitgehaald. Maar ontklutsen is geen keukenterm, en zit ook niet in het politiek jargon.
Er zijn er vast die nu niet veel meer van de Britten moeten weten en een punt achter de relatie willen zetten. Maar traditionele bondgenoten, zoals de Nederlanders, willen allicht nog vrienden blijven en zo veel mogelijk samen doen. Er zijn ook landen die de Britten nodig hebben. De Belgen bijvoorbeeld, want wij verkopen er tapijten en veel koekjes en zouden dat liefst ook blijven doen.
De EU beschikt over het talent om zich al onderhandelend een weg te improviseren uit de moeilijkste situaties. Er is geen signaal dat het dit keer niet zou lukken. Maar een zachte landing wordt het toch niet. Na ruim veertig jaar lidmaatschap is de Britse wetgeving sterk afgestemd op de Europese. Financiële, economische en commerciële aderen lopen over grenzen heen en laten zich niet zomaar doorknippen. Die verwevenheid is minder groot dan tussen pakweg landen die ook de euro hebben ingevoerd, maar ze blijft intens. En ze verdwijnt niet met een spectaculaire stemming, zo net voor de vakantie. In de EU raakten 28 landen als eieren door elkaar geklutst. Nu wil één ei er ongeschonden worden uitgehaald. Maar ontklutsen is geen keukenterm, en zit ook niet in het politiek jargon.
Meer weten?
Hendrik Vos is hoogleraar Europese politiek aan de Universiteit Gent. Hij geeft les over de geschiedenis van de integratie en over actuele ontwikkelingen. Daarnaast probeert hij de Europese politiek begrijpelijk te maken voor een breder publiek.
Wil je meer lezen van Hendrik Vos? Op zijn persoonlijke blog vind je verschillende teksten over de actuele tendensen binnen Europa.
